Dr. Işıl Acehan
Kanada’da ismi Kars olan 7 adet yerleşim bölgesi olduğunu biliyor muydunuz?
Kanada’nın Karslarının ardındaki hikâye, 1853-1856 yılları arasında gerçekleşen Kırım Savaşı’na uzanıyor.
Birleşik Krallık , Fransa ve Piyemonte-Sardinya Krallığı’nın Osmanlı tarafında savaşa dâhil olduğu savaşta 1855 yılında Kars kuşatılmış, şehrin savunmasını İngiliz Generali William Fenwick Williams üstlenmişti.
1800’de Kanada’nın Nova Scotia Eyaleti’nde doğan Williams, 1815’te Londra’daki Kraliyet Askeri Akademisine girmişti. Başarılı askeri kariyeri ve terfilerinin ardından Sultan Abdülmecid döneminde Osmanlı donanmasında gerçekleştirilen reformlarda görev almak için İngiliz hükümeti tarafından İstanbul’a gönderildi. Erzurum Konferansı’nda (1843-1847) Osmanlı-İran sınır tespiti sorumlu İngiliz Komiseri olarak atanan Williams, yıllarca Osmanlı’da hizmet verdi.
Kars savunması
Albaylığa terfisinin ardından 1854-56 Kırım Savaşı’nda Osmanlı ordusuna İngiliz komiseri olarak atanan ve Ferikliğe terfi ederek Paşa unvanı verilen Williams, Kars kuşatması sırasında Osmanlı garnizonunu komuta ederek Rusların püskürtülmesinde önemli rol oynamıştı.
Kars savunmasında, Williams’ın isteği üzerine gönderilen İngiliz subayları ve askerî görevlileri de bulunuyordu. Kars’ı General Williams’la savunan diğer komutan Müşir Mehmed Vasıf Paşa’ydı.
Rus kuvvetlerinin mağlubiyetine rağmen General Muraviev Kars kuşatmasını sürdürmüş, sonunda yardım kuvveti de ulaştırılamayan şehirde açlık baş göstermişti. Açlıktan halk da dâhil olmak üzere günde 100 kişinin öldüğü söylenen bu süreç sonucunda Kars, 28 Kasım 1855’te Ruslara teslim edilmişti.
General Williams da esir alınmış, ancak Rus General Muraviev Kars garnizonu ve kumandanlarına iyi muamele etmiş, şehrin kuşatma ve düşüşü de kamuoyunda büyük yankı uyandırmıştı.
Muraviev: “General Williams, tarihte yerinizi aldınız ve gelecek nesiller, kuşatma sırasında ordudaki disiplin, dayanıklılık ve cesaretten hayranlıkla söz edecek” demişti.
Savunmanın ardından Kars müdafileri, sayısız tablolara konu oldu. Bunlardan biri de İngiliz ressam Thomas Jones Barker’ın 1855’te yaptığı ve Londra Ulusal Askeri Müzesi’nde sergilenen “General Williams ve Kurmayları Kars’tan ayrılırken” ve “Kars’ın Teslimi” adlı tablolardır.
Rus işgaline uğrayan Kars, Kırım Savaşı’na son veren 30 Mart 1856 tarihli Paris Barış Antlaşması’yla kurtulmuştur.
Sultan Abdülmecid Kars halkına hayır duada bulundu
Sultan Abdülmecid, çıkardığı Hatt-ı Humayun’da Kars kuşatması sırasında büyük-küçük, kadın-erkek tüm halkın savunmada yer alarak gösterdikleri büyük gayret ve vatan sevgisini takdir eden sözler söylemiş, onlara hayır duada bulunduğunu ifade etmişti.
Savunmanın hatırası olmak üzere bir de üzerinde Sultan Abdülmecid’in tuğrası ve “Kars Kalesi”nin resmi bulunan madalyalar çıkarıldı. Şehir ve ahalisine de ayrıca “Gazi” unvanı verildi. (1)
Savaş bittikten sonra Londra’ya dönen Williams, Kraliçe Victoria tarafından “Kars Baroneti” unvanı ile ödüllendirildi. Williams, Osmanlı Mecidiye Nişanı, Fransız Şeref Nişanı ve İngiliz Yüksek Şövalye Nişanı’yla da onurlandırıldı. Aynı zamanda Kars kumandanlığından dolayı kendisine Oxford Üniversitesi tarafından fahri doktora verildi.
Kars Kahramanı, Türk Paşası Williams
İngiliz basınında da General Williams “Kars Kahramanı” (Hero of Kars) olarak çokça yer aldı. İsmi Kars’la özdeşleşen Williams Paşa’nın Kanada’da doğduğu Nova Scotia’daki bir bölgeye “Karsdale”, Ontario ile New Brunswick Eyaletleri’nde 6 bölgeye de Kars ismi verilmiştir.
Williams’ın doğduğu eve yerleştirilen evdeki plakada “Kars Kahramanı, Türk Paşası” yazmaktadır. (2)
(1) https://www.dunyabulteni.net/tarihten-olaylar/karsa-da-gazi-unvani-verilmis-h310368.html
(2) Ankara Kitaplığı, Toronto, Kanada.
